Aktif Karbonun Kullanımı ve Tarihçesi
Aktif karbon tabletleri veya kapsülleri, birçok ülkede ishal, hazımsızlık ve şişkinlik gibi sindirim sorunlarını tedavi etmek amacıyla reçetesiz olarak satılan bir ilaç türüdür. Türkiye’de yaygın olarak bulunmayan bu aktif karbon hapları, ağız yoluyla alınmakta ve etkili olabilmesi için zehirlenme durumunun meydana geldikten hemen sonra tüketilmesi önerilmektedir.
Araştırmalar, aktif kömürün siyanür, aşındırıcı maddeler, demir ve lityum zehirlenmelerinde etkili olmadığını, ancak fenobarbital ve karbamazepin gibi birçok türde oral zehirlenmeyi tedavi etmekte faydalı olabileceğini göstermektedir. Ayrıca, irinotekan tedavisi gören kanser hastalarında ishalin önlenmesinde etkili olduğuna dair bazı kanıtlar bulunmaktadır. 2019 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayımlanan Temel İlaçlar Listesi’nde yer alan aktif karbon, ayrıca bağırsak gazı içeriğini azaltarak safra, pankreas ve böbrek taşlarının görüntülenmesi için karın radyografisi öncesinde bağırsak hazırlığı amacıyla da kullanılmaktadır.
İngiltere’deki Tarihçesi
İngiltere’de 19. yüzyılın başlarından itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Jacques L. Rolland ve Carol Sherman tarafından kaleme alınan ‘Yiyecek Ansiklopedisi’ne göre, kömürlü bisküviler, başlangıçta gaz ve mide rahatsızlıklarına çare olarak piyasaya sürülmüştür. Son yıllarda ise bu bisküvilerin bir türü, evcil hayvan bakım ürünleri olarak da pazarlanmaya başlamıştır.
Tarihi Antik Mısır’a Kadar Ulaşıyor
Kömürün tıbbi bir ürün olarak kullanımı, M.Ö. 1500 yılına kadar uzanmaktadır. Antik Mısır’da, yaralardan kaynaklanan kötü kokuları nötralize etmek amacıyla aktif kömür kullanıldığı bilinmektedir. M.Ö. 400 yılında Fenikelilerin, suyu kömürleşmiş fıçılarda tutarak gemilerde depolanan suyun tadını geliştirdiği araştırmalarla ortaya konmuştur.
Aktif kömürün tıbbi kullanımı 19. yüzyılın başlarına dayanmakta; bu konudaki önemli bir deney 1835 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu deneyde, aktif kömürle karıştırılmış bir striknin dozunun hiçbir zehirlenme belirtisi göstermediği gözlemlenmiştir. Robert W. Derlet tarafından 1986 yılında yayımlanan makaleye göre, aktif kömürün faydalarını gösteren bu deney, sıkça alıntılanan bir çalışma olmuştur.