Dünya Hepatit Günü’nde Farkındalık Mesajları
Gastroenteroloji Bölüm Başkanı ve Karaciğer Nakli Kliniği Konsültanı Prof. Dr. Gökhan Kabaçam, Dünya Hepatit Günü vesilesiyle viral hepatitler hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Viral hepatitlerin, dünya genelinde ciddi sağlık sorunlarına yol açtığını vurgulayan Kabaçam, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 2024 yılında yayımlayacağı ‘Küresel Hepatit Raporu’na göre hepatit nedeniyle yaşanan ölümlerin arttığını belirtti.
Türkiye’de Hepatit B Virüsü Yaygınlığı
Obezite ve diyabetin artışıyla birlikte yağlı karaciğer hastalığının da yaygınlaştığını ifade eden Kabaçam, şöyle devam etti: “Hepatit, karaciğerin çeşitli nedenlerle iltihaplanmasıdır. Eğer bu iltihap durumu tedavi edilmezse, birçok ciddi hastalığın gelişmesine zemin hazırlamaktadır.”
- Hepatit A, esas olarak enfekte bireylerin dışkısıyla bulaşan kirlenmiş gıdalar veya su kaynakları yoluyla geçmektedir. Bu nedenle, virüsten korunmak için gıda hijyenine dikkat etmek son derece önemlidir.
- Diğer bulaşma yolları arasında anal ilişki ve kan transfüzyonu da yer almaktadır.
Ülkemizde en yaygın görülen Hepatit B için risk faktörleri şunlardır:
- Kan ve kan ürünleri
- Steril olmayan diş ve cerrahi tedaviler
- Dövme yaptırmak
- Damar içi ilaç bağımlılarının iğne paylaşması
- Cinsel ilişki
- Anneden çocuğa bulaş
- Uzun süreli sosyal temas
Enfekte bireylerle aynı evde yaşayan herkesin aşılanması büyük bir önem taşımaktadır. Geçmişte gelişmiş ülkelerde yaygın olan Hepatit C virüsü, günümüzde yeni ve etkili tedavi yöntemleriyle azalırken, sağlıksız beslenme alışkanlıkları global ölçekte artış göstermektedir. Obezite, yağlı karaciğer hastalığı da dahil olmak üzere pek çok hastalığın en önemli sebeplerinden biridir. “Hepatit C, artık yerini yağlı karaciğere bağlı hepatit hastalığına bırakmış durumda.”
Alkolik Hepatit Artışı Endişe Verici
Pandemi sonrası dönemde alkolik hepatit vakalarının, hem Türkiye’de hem de dünya genelinde belirgin bir artış gösterdiğini dile getiren Prof. Dr. Kabaçam, “Alkolik hepatit, aşırı ve düzenli alkol tüketimine bağlı olarak karaciğerde hasar oluşumudur. Pandemi öncesine nazaran alkolik hepatit vakalarında yüzde 50’lik bir artış gözlemlenmektedir; bu durum endişe verici.” dedi. Ülkemizde halen en sık rastlanan virüslerin başında Hepatit B ile birlikte parazit virüs olarak adlandırılan Hepatit D yer almaktadır. Ayrıca, alkol tüketimi ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları da alkolik hepatit vakalarında ciddi bir artışa yol açmıştır. Test ve taramalar sayesinde hastalığın erken dönemde fark edilmesi, iltihabın ilerlemeden kontrol altına alınmasına olanak sağlar.
Siroz ve Kanser Riski
Prof. Dr. Kabaçam, “Kronik hepatit hastalarında zamanla karaciğer yetmezliği, yani siroz ve buna bağlı karaciğer kanseri riski artmaktadır. Bu rahatsızlıklar genellikle sessizce ilerler.” şeklinde konuştu. Akut bir virüs olan Hepatit A’nın genellikle siroza dönüşmediğini belirten Kabaçam, Hepatit B ve C’nin ise kronik hepatit yapan virüsler olduğunu ve siroza yol açtığını vurguladı. Delta hepatit virüsü, Hepatit B enfeksiyonu olan bireylerde gelişen bir etken olduğunu da sözlerine ekledi. Özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bu virüsle ilgili vakaların daha sık görüldüğünü belirtti. “Hepatit D, seyrinde siroz ve kanser gelişimini hızlandırmaktadır. Bu hastalar genellikle daha genç yaşlarda karşımıza çıkmaktadır.”
Gıda Hijyeninin Önemi
Kabaçam, hastalıklardan korunmak için şu önerilerde bulundu:
- Gıda hijyenine dikkat edilmeli.
- Güvenilir olmayan yerlerde pişmemiş gıdalar ve açık sular tüketilmemelidir.
- Kana temas edebilecek dövme, piercing, diş ve cerrahi uygulamalarda sterilite ve tek kullanımlık malzeme kullanmaya özen gösterilmelidir.
- Erkek homoseksüeller ve anal ilişki, hepatit bulaşı için büyük risk oluşturur.
- Damar içi ilaç bağımlılarının iğne paylaşımından kaçınmaları hayati öneme sahiptir.
Alınacak Tedbirler ve Azaltılması Gereken Maliyetler
Prof. Dr. Kabaçam, “DSÖ’nün global viral hepatit eliminasyon programı, 2030 yılı itibarıyla viral hepatitlerin dünya çapında kontrolü, önlenmesi ve tedavisinde halk sağlığı uygulamaları ile önemli başarılar elde edilmesini hedefliyordu. Ancak COVID-19 pandemisi bu süreci olumsuz etkiledi.” dedi. Tedavi ve testlerin ucuz ve ulaşılabilir hale getirilmesinin yanı sıra, toplum taramaları ile asemptomatik hastalara ulaşmanın da hedeflendiğini belirtti. Pandeminin sosyo-ekonomik etkilerinin geçmesiyle, artan küresel hepatit vakaları ve ölümlerinin yeniden azaltılması için gelişmeler sağlanması gerektiğini vurguladı. Son DSÖ raporuna göre hükümetler düzeyinde alınacak tedbirlerin, hastalığa ve tedavilere bağlı maliyetleri azaltacağına dikkat çekti. Türkiye’de Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği (TKAD) ve Viral Hepatitle Savaş Derneği (VHSD) öncülüğünde ciddi eğitim ve toplumsal bilgilendirme çalışmaları yapıldığını ifade etti. Ancak birinci basamak hekimleri ve halk arasında farkındalığın yeterli seviyede olmadığını söyledi. Erken saptanan hepatitlerin tedavisinin son derece başarılı olduğunu da sözlerine ekledi. “Kontrol altına alınan bir hepatit virüsü, organ kaybına yol açmayacaktır.”