Ortadoğu’daki Çatışmaların Ekonomik Etkileri
Ortadoğu’da süregelen çatışmalar, bölge ülkelerinin ekonomik yapısını ve toplumsal dinamiklerini derinden etkilemeye devam ediyor. İsrail’in Filistin’deki soykırım operasyonlarından sonra, bu durumun Lübnan’a sıçraması, zaten zor bir dönemden geçen Lübnan halkının üzerine büyük bir yük bindiriyor.
Lübnan’da yaşanan siyasi ve ekonomik kriz, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın ölümü gibi olaylarla daha da karmaşık bir hale gelebilir. Böyle bir gelişme, savaşın şiddetinin artmasına zemin hazırlayabilir. Bu durum, Lübnan ekonomisini tehdit ederken, altyapının da ciddi şekilde zarar görebileceği öngörülüyor.
Uzun yıllardır daralma yaşayan Lübnan ekonomisinin, 2024 yılında daha da küçülmesi ve halkın yaşam standartlarının daha da kötüleşmesi bekleniyor. Ekonomik Daralma Beklentisi olarak, bu yıl tarım, turizm gibi kritik sektörlerin zarar görmesi ve altyapının hasar alması nedeniyle %10 ila %25 arasında bir ekonomik daralma öngörülüyor. İsrail ile Hizbullah arasındaki çatışmaların devam etmesi, ülkenin geleceği için daha büyük krizlerin habercisi olabilir.
The Economist Intelligence Unit (EIU), İsrail’in ölümcül saldırılarından önce yaptığı analizde, 2024 yılında Lübnan’da üst üste yedinci kez ekonomik daralma yaşanacağını tahmin etmişti. Çatışmaların artmasıyla birlikte tedarik sorunlarının da çoğalacağı, Lübnan lirasının yeniden istikrarsızlaşacağı ve son aylarda düşmeye başlayan enflasyonun yeniden yükselmesi bekleniyor.
Uzmanlardan Daralma Beklentisi Beyrut’taki Byblos Bank Group’un baş ekonomisti Nassib Ghobril, “En kötü senaryonun gerçekleştiği ve İsrail’in Lübnan’a savaş açtığı göz önüne alındığında, 2024 yılında ekonomik faaliyetlerde, savaşın uzunluğuna ve ölçeğine bağlı olarak bu yıl %6 ila %10 arasında değişebilecek daha ciddi bir daralma bekliyorum” dedi. Ghobril, artan savaşın bir sonucu olarak tüketimin temel mallarla sınırlı kalacağını, seyahatlerin ciddi şekilde kesintiye uğrayacağını ve bunun da turizm sektörünü olumsuz etkileyeceğini vurguladı.
Eski Ekonomi Bakanı ve Lübnan Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Nasır Saidi, The National’a yaptığı açıklamada, çatışmaların kara saldırısını da içerecek şekilde genişlemesi halinde GSYİH, ihracat, işçi dövizleri, doğrudan yabancı yatırım girişi ve göçün daha da azalması gibi yıkıcı etkilerin doğabileceğini belirtti. Saidi, “Saldırılar ve tahrip edilen altyapı ile birlikte daha geniş çaplı bir savaşa dönüşmesi, ekonominin 2024 yılında %25’e kadar daralmasına yol açabilir” ifadelerini kullandı.
Bank Audi’nin baş ekonomisti Marwan Barakat ise, Lübnan’ın son beş yılda 50 milyar dolardan 20 milyar dolara gerileyen GSYİH’sinde “ek daralma” yaşanacağını söyledi. Barakat, “Uzun süreli bir savaş senaryosunda ekonomi en az %20 daralır” diyerek, Lübnan ekonomisinin çoğu sektörünün durma noktasına geldiğini ifade etti. Barakat, “Turizm ve tarım gibi sektörlerin saldırılardan en çok etkilenen alanlar olduğuna inanılsa da; sanayi, emlak, ticaret ve tüm hizmet sektörleri de olumsuz güvenlik koşullarından ciddi şekilde etkilendi” değerlendirmesinde bulundu.
Ekonominin Temel Dinamikleri Sarsılıyor Lübnan’ın önemli büyüme faktörlerinden biri turizm olarak kabul ediliyor. Ülke, son dönemde döviz için yabancı ziyaretçilere daha fazla bağımlı hale gelmişti. Lübnan’ın doğrudan turizm gelirleri, geçen yıl 5,4 milyar dolar olarak gerçekleşti ve bu rakam GSYH’nin yaklaşık %25’ine denk geliyor. Çatışmaların şiddetlenmesi, bu önemli ekonomik motorun sönmesine yol açabilir.
Savaş, Lübnan ekonomisinin önemli motor güçlerinden biri olan tarım sektörüne de ciddi zararlar veriyor. İsrail’in sürekli bombardımanı, tarım arazilerinin tahrip edilmesi ve İsrail ordusunun kullandığı zehirli kimyasal fosfor bombaları, tarım topraklarının kirlenmesine neden olarak yaklaşık 4 milyar dolarlık bir kayba sebep oluyor. Ayrıca, tıbbi tesisler ile su ve atık altyapısında büyük hasarlar meydana geliyor. Okulların kapatılması, Lübnan’ın en yoksul bölgelerinden biri olan bu yerlerde sağlık, temizlik ve eğitim açısından “uzun vadeli etkileri” beraberinde getirecek.
Lübnan Ekonomisi Ne Durumda? Lübnan ekonomisi, 2018 yılından bu yana ciddi bir darboğazda bulunuyor. Ülkede bir dönem hiperenflasyon yaşanmış, Lübnan lirası da hızla değer kaybetmişti. Ortadoğu ülkesinin ekonomisi, 2018’den bu yana daralma eğiliminde. 2022’de büyüme oranı sıfır seviyesinde gerçekleşirken, 2023 verileri belirsizliğini koruyor.
Corona virüsü pandemisi, 4 Ağustos 2020’de Beyrut’ta yaşanan liman patlaması gibi büyük olaylar, ekonomiyi derinden sarsmaya devam etti. 2022’deki bankacılık krizi ise ülkenin finansal durumunu daha da kötüleştirerek, Lübnan’ın ekonomik krizine ışık tuttu.
Yoksulluk Büyüyor Birleşmiş Milletler verilerine göre, 6 milyonluk nüfusa sahip Lübnan’da yoksulluk sınırının altında yaşayanların oranı %80’i geçiyor. Aynı zamanda, ülke genelinde devam eden yakıt krizi nedeniyle sık sık uzun süreli elektrik kesintileri yaşanıyor. Lübnan, elektrik santrallerine yakıt sağlamak için neredeyse tamamen Irak’a bağımlı durumda. Bu da, Lübnan’ın birçok bölgesine, günde dört saatten biraz daha fazla elektrik sağlamasına olanak tanıyor.