Trump ve Powell: Yeni Dönemde İlişkiler
ABD’de Donald Trump’ın yeniden başkan seçilmesinin ardından, önceki döneminde gerginlik yaşadığı ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell ile olan ilişkileri tekrar gündeme geldi. Trump’ın başkanlığı süresince Powell ile yaşadığı gerilim, yeni dönemde nasıl bir seyir izleyecek merak konusu. Fed Başkanı Jerome Powell, seçimlerin ardından düzenlediği ilk basın toplantısında Trump’a direneceği mesajını vererek adeta bir demokrasi dersi sundu. Fed’in faiz kararını açıkladıktan sonra konuşan Powell, Trump’ın kendisini görevden alması durumunda görevini bırakmayacağını ve ABD başkanının merkez bankası başkanını görevden alma yetkisine sahip olmadığını vurguladı. Powell’ın başkanlık görev süresi Mayıs 2026’da sona erecek. Trump, o tarihte yeni bir Fed başkanı atama yetkisine sahip olacak. Bu da demektir ki, Trump, başkanlığı süresince en az bir kez daha Fed başkanını değiştirme fırsatına sahip olacak.
Türkiye’de Merkez Bankası ve Yönetim Biçimi
Türkiye’de ise ‘tek adam rejimi’ olarak tanımlanan sistem, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a her olumsuz ekonomik gidişatın faturasını Merkez Bankası’na kesme yetkisi veriyor. Son yıllarda yaşadığımız yüksek enflasyon ve artan yoksullaşmanın temel nedenlerinden biri, Merkez Bankası’nın bağımsızlığının ortadan kaldırılmasıdır. 2016-2024 yılları arasında toplamda 8 yıl süresince, en son Fatih Karahan göreve atanana kadar 5 farklı başkan görev yaptı. Bu başkanlar, ya düşük faiz ısrarı nedeniyle ortaya çıkan yüksek enflasyonun sorumlusu olarak gösterildi ya da enflasyonu kontrol altına almak amacıyla uygulanan yüksek faiz politikasının ardından ‘faiz lobileri’ tarafından görevden alındı. 2018 yılında geçilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Cumhurbaşkanına gerekli görmesi halinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) başkanını değiştirme yetkisini veriyor.
Antidemokratik Sistem ve Sonuçları
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Trump’ın Powell’a daha hızlı bir faiz indirimi talep edebileceğini, ancak Fed başkanlarını azletme yetkisinin olmadığını belirtti. Türkiye’de ise merkez bankası başkanlarının kolaylıkla Cumhurbaşkanı tarafından görevden alınabildiğini ifade eden Kozanoğlu, “Genellikle de ekonominin olumsuz gidişatının faturası TCMB başkanlarına çıkarılabiliyor. Bu durum, keyfi tasarruflara kapı aralayan antidemokratik Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemi’nin doğasından kaynaklanıyor” dedi. Bu bağlamda, merkez bankası bağımsızlığının sağlanması, ekonomik istikrar açısından büyük önem taşıyor.