Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Bütçe Görüşmeleri
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 2025 Mali Yılı Merkezi Bütçe Teklifi üzerine görüşmeler devam ediyor. Bu teklif, brüt vergi gelirinin 12 trilyon 651,5 milyar lira olarak öngörüldüğünü ortaya koyuyor. 2024 yılına kıyasla gelecek yıl için vergi oranlarında yüzde 45,4’lük bir artış bekleniyor.
Dünya Gazetesi’nden Naki Bakır, bu konuyu “Vergi Yükünü Yine ‘Taban’ Sırtlanacak” başlıklı yazısında ele alıyor. Bakır, “Kamuda bozulan mali dengeleri ‘rasyonel zemine oturtmak’ hedefiyle uygulanan parasal sıkılaştırma programı devam ederken, bu kapsamda yapılan çeşitli düzenlemelerle önemli oranda artırılan vergi yükünde 2025 yılında da en büyük payı tüketiciler üstlenecek” diyor.
Gelecek yıl için 11 trilyonu aşması beklenen net vergi gelirlerinin yaklaşık 7,3 trilyon liralık kısmının, tüketilen mal ve hizmetlerin fiyatları içinde çeşitli adlar altında yer alan dolaylı vergilerden sağlanması öngörülüyor. Ekonomi yönetiminin dolaylı vergi oranını düşürme vaatlerine rağmen, gelir, kar ve mülk sahiplerinin pastadaki toplam payı yine yaklaşık üçte bir düzeyinde kalacak.
2025 Mali Yılı Bütçe Öngörüleri
TBMM Başkanlığı’na sunulan 2025 Mali Yılı Merkezi Bütçe Teklifi’nde belirtilen verilere göre, brüt vergi geliri 12 trilyon 651,5 milyar lira olarak öngörülüyor. Buna göre, 2024 yılının tamamında brüt vergi gelirinin 8 trilyon 700,2 milyar lira olarak gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Bu durumda, tahsilatın gelecek yıl yüzde 45,4 artması bekleniyor.
2025 yılında gerçekleşmesi öngörülen 1 trilyon 512,7 milyar liralık “ret ve iade” sonrası “net” vergi tahsilatının ise 11 trilyon 138,8 milyar lira olması bekleniyor. Bu da 2024 yılının tümünde 7 trilyon 605,5 milyar lira olarak öngörülen net vergi geliri gerçekleşme tahminine göre yüzde 46,5 oranında bir artışı ifade ediyor.
Üçte İkisinin Tüketici Üzerinden Toplanması
Öngörülen bütçe büyüklüklerine göre, 2025’te toplam net vergi gelirinin yüzde 65,2’lik kısmı, yurttaşların yaşamsal ihtiyaçları için tükettikleri mal ve hizmetlerin fiyatları içinde yer alan ve satın alırken ödedikleri Katma Değer Vergisi (KDV), Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) gibi “dolaylı” vergilerden bekleniyor. Bunun yanı sıra, gelir, kar ve mülkiyet üzerinden alınan “doğrudan” vergilerde net gelir hedefi 3 trilyon 881,8 milyar lira olarak belirlenmiş durumda.
Bu kapsamda, Gelir Vergisi’nin yıllık tahsilatının 2 trilyon 129,7 milyar lira olması öngörülüyor. Bunun önemli bir kısmı, çalışanların ücret ve maaşlarından tevkifat şeklinde yapılan kesintilerle sağlanacak. Ticari, sınai ve zirai işletmelerin (şirketler) ödediği Kurumlar Vergisi içinse 2025’te beklenen tahsilat 1 trilyon 636,8 milyar lira olarak belirlenmiş.
KDV ve ÖTV’nin Payı
Motorlu Taşıt, Veraset ve İnkal ve Değerli Konut gibi mülkiyet/servet üzerinden alınan vergilerde beklenen yıllık tahsilat ise yalnızca 115,4 milyar lira olarak öngörülüyor, bu da toplam pastanın sadece yüzde 1’ini oluşturuyor. Bunun 106,4 milyar lirası, her yıl iki taksitte ödenen Motorlu Taşıt Vergisi’nden bekleniyor.
2025 yılı için brüt KDV tahsilat hedefi 2 trilyon 884,1 milyar lira iken, bu vergide 1 trilyon 387,7 milyar liralık ret ve iade öngörülüyor. Buna göre, dahilde alınan KDV’de beklenen net gelir 1 trilyon 496,4 milyar lira olacak. Tüketilecek ithal ürünlerdeki KDV tahsilatının net tutarı ise 2 trilyon 103 milyar lira seviyesinde bekleniyor. Lüks tüketim malları, çevreye zararlı ürünler ve sağlık açısından risk taşıyan ürünlerden alınan ÖTV’den ise yılın tümünde 2 trilyon 121,3 liralık net tahsilat hedefleniyor. Böylece KDV ve ÖTV kalemlerinden beklenen yıllık net gelir toplam vergi pastasının yüzde 51,4’ünü oluşturacak.
Verginin de Vergisi Var
KDV ve ÖTV, ürünlere göre değişen oranlarla uygulanıyor. KDV oranı, ürünün niteliğine göre yüzde 1 ile yüzde 20 arasında değişirken, ÖTV oranları ise yüzde 10 ile yüzde 220 arasında farklılık göstermektedir. Akaryakıt, alkollü içki ve tütün ürünlerinde ise maktu ÖTV alınmaktadır. ÖTV, genellikle ürünün vergisiz satış fiyatına eklenir ve bu şekilde elde edilen toplam üzerinden KDV hesaplanır. Bu durum, halk arasında “verginin de vergisi” şeklinde tabir edilir.
2025’te Ödenecek ÖTV Miktarları
Devlet, yıllar içerisinde en fazla ÖTV gelirini motorlu taşıt satışlarından elde ediyor. 2025 yılı merkezi yönetim bütçe hedeflerine göre, gelecek yıl aşağıdaki alanlardan beklenen toplam ÖTV miktarları şu şekildedir:
- Motorlu taşıt satın alanlar: 818,8 milyar TL
- Akaryakıt ve doğal gaz tüketenler: 538,2 milyar TL
- Sigara tiryakileri ve diğer tütün mamulleri tüketenler: 455,7 milyar TL
- Alkollü içki içenler: 170,8 milyar TL
- Dayanıklı tüketim ve diğer ürünleri satın alanlar: 144,9 milyar TL