Romanya’da Başkanlık Seçimlerinin İlk Turu: Călin Georgescu’nun Sürpriz Zaferi
Romanya’da yapılan başkanlık seçimlerinin ilk turunda sürpriz bir şekilde yüzde 23 oy alarak dikkatleri üzerine çeken sistem karşıtı aday Călin Georgescu, muhalefet tarafından sert bir şekilde eleştiriliyor. Georgescu’nun zaferi, Rus siber saldırıları ve TikTok manipülasyonu kuşkuları nedeniyle yeniden sayılacak. Avrupa Komisyonu, bu konuyu derinlemesine araştırmaya hazırlanıyor.
Çin merkezli sosyal medya uygulaması TikTok’un, uzun bir süredir Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’da kitlesel manipülasyon için kullanıldığına dair güvenlik endişeleri gündemdeydi. Ancak, şimdi Romanya’nın 19 milyonluk nüfusuyla Avrupa Birliği ülkesi olarak demokratik sürecini nasıl etkilediği sorusu Bükreş’i protesto alanına dönüştürdü.
Medya ve seçim gözlemcileri, bazı politikacıların ve sosyal medya uzmanlarının, Georgescu’nun zaferine giden yolda binlerce sahte hesap aracılığıyla yürütülen gizli bir operasyon olduğuna dair şüpheleri arttırıyor. Özellikle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bilinmeyen aşırı sağcı hayranı Călin Georgescu’nun nasıl bu kadar hızlı bir yükseliş gösterdiği üzerine odaklanılıyor.
TAHMİNLERDEN BEŞ KAT DAHA FAZLA OY ALDI
BBC’nin aktardığına göre Romanya’daki bu sürpriz seçim sonuçları büyük tartışmalara yol açtı. Anayasa Mahkemesi, sosyal medya platformu TikTok’un seçim sonuçlarını etkilediği ve Rus siber saldırılarının belirlendiği iddialarıyla oyların yeniden sayılmasına karar verdi.
Seçim sonuçları nasıl şekillendi?
Merkez Seçim Bürosu verilerine göre, sistem karşıtı aday Călin Georgescu yüzde 23 oy alırken, merkez sol Başbakan Marcel Ciolacu yüzde 20 ve merkez sağcı Elena Lasconi yüzde 19 oy topladı. Seçimlere 9.4 milyon Rumen vatandaşı katıldı. Devlet Başkanlığı ve güvenlik kurumları, seçim sürecinin doğruluğunu etkilemeye çalışan siber saldırılar tespit etti. Ulusal Savunma Yüksek Konseyi, Rusya’nın Rumen toplumundaki kamuoyu gündemini etkileme çabalarına dikkat çekti.
TikTok tartışması nasıl başladı?
Güvenlik Konseyi, TikTok’un Georgescu’ya “ayrıcalıklı muamele” yaptığını belirtti. Platform ise bu iddiaları kesin bir dille reddetti. Georgescu’nun takipçi sayısı, sadece iki hafta içinde 30 binden 330 bine fırladı ve paylaştığı videolar 4 milyon beğeni aldı. 62 yaşındaki Georgescu, toprak bilimi doktorasına sahip ve daha önce Çevre Bakanlığı’nda görev yaptı. Ayrıca Birleşmiş Milletler’de insan hakları raportörü olarak da çalıştı. 2022’de aşırı sağcı AUR partisinden ayrılarak bağımsız bir aday olarak seçimlere katıldı.
NATO’ya Uzak, Putin’e Yakın
Georgescu, NATO’nun füze kalkanını “diplomasi ayıbı” olarak tanımlıyor ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i “dünyadaki gerçek liderlerden biri” olarak nitelendiriyor. Ukrayna’ya yapılan yardımların sonlandırılmasını talep ediyor. Öte yandan, Georgescu karşıtı göstericiler başkent Bükreş ve diğer büyük şehirlerde protesto gösterileri düzenledi. Georgescu, taraftarlarından evlerinde kalmalarını ve provokasyonlara kapılmamalarını istedi.
PERDE ARKASI
Rusya’nın Komünist müttefiki Çin’e ait ByteDance adlı şirkete ait TikTok, bu süreçte bir hesaplaşma yaşamakta. Romanya’daki tepkiler, Facebook’un 2016 Brexit referandumundaki rolü ve veri şirketi Cambridge Analytica’nın sosyal medyayı kullanarak oylara müdahale ettiğinin ortaya çıkmasını hatırlatıyor. Georgescu’nun beklenmedik yükselişini sağlayan TikTok videoları, dramatik müzik ve etkileyici altyazılarla desteklenmiş durumda. Aday, koşu pistinde terlerken, rakiplerini Putin gibi judoda devirdiği anlar ve geleneksel bir Rumen kıyafeti ile beyaz ata binerken görüntülendi.
Bükreş’teki yetkililer usulsüzlükleri şöyle sıralıyor;
- TikTok’un seçimlere genel olarak yaklaşım biçimi
- Georgescu’nun çevrimiçi kampanyasının finansmanının belirsizliği
- TikTok’un yetkililerin taleplerine geç yanıt vermesi nedeniyle yaşanan hayal kırıklığı
YÜKSEK MAHKEME: OYLAR YENİDEN SAYILSIN
Politico‘ya göre Romanya Yüksek Savunma Konseyi, siber saldırıların seçimi etkilemeye çalıştığını tespit etti ve bu nedenle Rusya’nın olası bir rol oynadığını öne sürdü. Konsey, TikTok’un isimsiz bir adayı — Georgescu olduğu varsayılan — seçim adayı olarak işaretlemediğini, dolayısıyla videolarının Romanya yasalarının gerektirdiği gibi bir seçim yasası kapsamına girmediğini belirtti. Bu durum, Georgescu’nun sosyal medyadaki görünürlüğünü önemli ölçüde artırdı ve kurallara aykırı bir şekilde nihai sonucu etkiledi. Savunma konseyi, kolluk kuvvetlerinin TikTok’u Romanya seçim yasasını ihlal ettiği konusunda daha fazla soruşturmasını talep ediyor. Romanya Yüksek Mahkemesi de oyların yeniden sayılmasını istedi.
TikTok: FARKLI MUAMELE YOK
TikTok, Georgescu’nun diğer adaylara göre farklı muamele gördüğü iddialarını kesin bir dille reddetti. Şirket sözcüsü Paolo Ganino, “Hesabının diğer adaylardan farklı muamele gördüğünü iddia etmek kesinlikle yanlıştır” diyerek, kazanan adayın “TikTok’taki diğer adaylarla aynı şekilde muamele gördüğünü ve aynı kurallara tabi olduğunu” vurguladı. Bağımsız gözlemciler, Georgescu’nun geçtiğimiz yıl Fransa, Avusturya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi popülist adayların iktidardaki merkeziyetçileri yendiğini ifade ediyor ve seçmenleri sosyal medya yoluyla doğrudan mesajlaşarak hedef gösterdiğini belirtiyor.
BRÜKSEL İÇİN SINAV ANI
Savaşı Avrupa sahnesine taşıyan Rumen yetkililer, destek için Avrupa Birliği sosyal medya analistlerini ve yasama organlarını çağırdı. Dava, artık Brüksel’in sosyal medya üzerindeki yeni düzenleyici yetkilerinin bir testine dönüşmüş durumda. 27 ülkeden oluşan AB, 2022’de çevrimiçi platformların dezenformasyon ve seçim müdahalesi gibi “sistemik risklerle” mücadele etmesini gerektiren güçlü bir yasal çerçeve olan Dijital Hizmetler Yasası’nı (DSA) kabul etti. Facebook, YouTube, Instagram ve TikTok gibi en büyük sosyal medya platformları Avrupa Komisyonu’nun denetimine girmekte. AB yürütme organı, uyumsuz firmalara küresel cirolarının yüzde 6’sına kadar para cezası verme ve hatta Avrupa genelinde bir uygulamayı engelleme yetkisine sahip.
HABERLERE GÜVEN AZALIYOR
Rumen yetkililer, bu hafta TikTok’un seçim sırasında aldığı önlemlerle ilgili bulgularını Brüksel ile paylaştıklarını açıkladı. Avrupa Komisyonu, Politico’ya yaptığı açıklamada, 8 Aralık’ta yapılacak ikinci tur başkanlık seçimleri öncesinde TikTok ve diğer sosyal medya platformlarıyla bir araya geleceğini duyurdu. Komisyon sözcüsü, “Eğer elimizdeki kanıtlara dayanarak bir ihlalden şüphelenirsek, TikTok’un DSA yükümlülüklerine uyup uymadığını araştırmak için işlem başlatabiliriz” dedi. Ancak, komisyonun ulusal seçimlere müdahale etmediği ve tüm adaylar için eşit bir rekabet ortamı sağlamayı amaçladığına da dikkat çekti.
Rumen politikacılar için TikTok, 2024 başkanlık kampanyalarını yürütürken göz ardı edilemeyecek kadar büyük bir fırsat sundu. Uygulamanın ülkede tam 8 milyon kullanıcısı bulunuyor. Bu durum, çevrimiçi medyanın TV ya da basılı yayınlardan daha geniş bir kitleye hitap ettiğini gösteriyor. Georgescu, bu gücü en etkili şekilde kullandı.
Diğer yandan, çoğu Rumen artık ülke genelinde takip ettikleri haberlere ilgi göstermiyor. Reuters Enstitüsü’nün verilerine göre, Romanya’da 2021’deki haberlere güven oranı %42 iken, bu oran bugüne gelindiğinde %27’ye düşmüş durumda. Dört ana adayın da TikTok’ta önemli takipçi kitleleri bulunmasına rağmen, Georgescu’nun son atılımı alarm zillerini çaldı. Özellikle son iki ayda, AB tarafından finanse edilen Avrupa Dijital Medya Gözlemevi’nin verilerine göre, popülaritesi arttı ve 120 milyon izlenme sayısına ulaştı. Yetkililer, gözlemciler ve TikTok’un kendisi, bu artışın meşru olup olmadığını belirlemek için verileri incelemeye başladı.
Araştırmacılar ve STK’lar
Georgescu’nun hesabının TikTok’un algoritması tarafından tespit edilmesi için güvenilir iki kritik taktiğe işaret etti:
- Hesabını öne çıkarmak için koordineli bir kampanyada sahte hesaplar konuşlandırıldı
- Kullanıcılara hesaplarını doğrudan tanıtmaları için ödeme yapıldı
- Politico, BBC