Ponzi Sistemi: Tarihçesi ve Özellikleri
Tarihte ilk kez Charles Ponzi tarafından 1920 yılında uygulanan Ponzi sistemi, dolandırıcıların masum vatandaşları kandırmak için kullandığı bir yöntem olarak günümüzde de varlığını sürdürmektedir.
PATRONUNDAN İLHAM ALMIŞTI
Charles Ponzi, tarihin en ünlü dolandırıcılarından biri olarak tanınır. 1882 yılında İtalya’da dünyaya gelen Ponzi, genç yaşta Amerika’ya göç etti ve burada farklı işlerde çalıştı. Ancak, yasal yollarla zengin olamayacağını fark edince dolandırıcılık faaliyetlerine yöneldi. İlk büyük dolandırıcılığını Kanada’da bir bankada çalışırken gerçekleştirdi. O dönemde bankanın sahibi, İtalyan göçmenlerden topladığı paralarla haksız kazanç elde ediyordu. Ponzi, patronunun dolandırıcılık yöntemini gördü ve bu durumdan ilham aldı. Ponzi şeması, başlangıçta yasalara uygun görünse de, aslında sürdürülemez bir sistemdi. Ponzi’nin başarısının ardında, insanları kandırma yeteneği yatıyordu.
3 AYDA SIFIRDAN MİLYONERLİĞE ULAŞTI
Charles Ponzi, 1920 yılında kurduğu ve henüz bir yılını doldurmayan şirketi aracılığıyla her hafta 30 bin dolar kazanmaya başladı. O dönemde 30 bin dolar, günümüzde yaklaşık 500 bin dolara denk geliyordu. Ponzi’nin sistemi, beklenmedik bir şekilde büyüyerek sadece birkaç ay içinde 1,525 yatırımcıdan 440 bin dolar toplamayı başardı. Ponzi, daha sonra “Ponzi şeması” olarak bilinen bu yöntemi geliştirdi. Bu sistemde, yatırımcılara kısa süre içinde yüksek kazançlar vaat ediyordu. Ancak, bu kazançları, önceki yatırımcılara yeni yatırımcılardan topladığı paralarla ödüyordu. Bu düzen bir süre devam etti ve Ponzi’nin ünü arttıkça daha fazla insan bu sisteme katıldı. Fakat Ponzi, kazançlarının sahte olduğunu gizlemeye çalışırken sonunda yakalandı ve büyük bir dolandırıcılık yaptığının anlaşılmasıyla hapis cezasına çarptırıldı. Yaz aylarında, yaklaşık 8 bin yatırımcı tarafından şirkete emanet edilen 2,5 milyon dolarlık bir meblağ olduğu tahmin ediliyor; bu rakam günümüzde yaklaşık 40 milyon doları aşan bir değere tekabül ediyor.
Dolandırıcılık yöntemleri, günümüzde de birçok kişinin canını yakmaya devam etmektedir.
PONZİ DOLANDIRICILIĞI İÇİNDE OLDUĞUNUZU NASIL ANLARSINIZ?
ABD Güvenlik Teşkilatı’nın yayımladığı uyarı metnine göre, birçok Ponzi şeması ortak özellikler taşımaktadır. Aşağıdaki uyarı işaretlerine dikkat ederek Ponzi dolandırıcılığına karşı kendinizi koruyabilirsiniz:
- Risk almadan yüksek getiri: Her yatırım bir miktar risk taşır; dolayısıyla daha yüksek getiriler genellikle daha fazla risk içerir. Herhangi bir “garantili” yatırım fırsatına karşı son derece şüpheci olun.
- Tutarlı getiri garantisi: Yatırımlar zaman içinde dalgalanma gösterir. Genel piyasa koşullarından bağımsız olarak düzenli olarak pozitif getiriler üreten bir yatırıma karşı dikkatli olun.
- Kayıt dışı yatırımlar: Ponzi şemaları genellikle yasal olarak kayıtlı olmayan yatırımları içerir. Kayıt, yatırımcılara şirketin yönetimi, ürünleri ve finansmanı hakkında bilgiye erişim sağlar.
- Gizli, karmaşık stratejiler: Eğer size anlatılan yatırım stratejilerini anlamıyorsanız veya bu konuda net bilgi alamıyorsanız, o yatırımlardan uzak durun.
- Evrak işleriyle ilgili sorunlar: Hesap özeti hataları, fonların vaat edildiği gibi yatırılmadığının bir işareti olabilir.
- Ödeme almada zorluk: Eğer ödeme alamıyorsanız veya ödemeyi bozdurmada güçlük çekiyorsanız, şüphelenmekte haklısınız. Ponzi şeması destekçileri, katılımcıların ödeme yapmasını engellemek için bazen daha yüksek getiriler teklif ederek onları yerinde tutmaya çalışabilirler.