Demokratik bir toplumun temelini bireylerin hak ve özgürlüklerinin korunması oluşturur. Bu kapsamda ifade özgürlüğü birçok düzenlemenin çatısı altında güvenli bir yere sahiptir. Ancak sözde modern toplumlarda bu, günbegün sekteye uğruyor. Son dönemde sıkça tartışılan sansür, otosansür yapıları ile yeni yeni ortaya atılan normlar kitlesel bir psikoza neden olabilecek kadar çıkmaz sokaklarda geziyor.
Fikirlerin kitleleri korkuttuğu tarihte birçok kez karşımıza çıkıyor. İnsanları cadı ilan etmeler, kitap yakmalar/yasaklamalar, şiddetli ayaklanmalar; birkaç kişinin ağız birliği ile harlanan olaylar… Peki izlediğimiz, okuduğumuz ya da zihnimizden geçirdiğimiz ve dost meclisinde dile getirdiğimiz herhangi bir şey yüzünden bir tür tehdit, toplumsal baskı ya da fiili ceza ile karşılaşma dürtüsüyle ne kadar gelişim gösterilebilir.
TDK ne diyor?
Sansür:
1. Her türlü yayının, sinema ve tiyatro eserinin hükûmetçe önceden denetlenmesi işi, sıkı denetim.
2. Her türlü yayının, sinema ve tiyatro eserinin yayınının ve gösterilmesinin izne bağlı olması, sıkı denetim.
Otosansür:
Kişinin veya kurumların kendi kendilerini kısıtlaması.
Sansürden otosansüre geçiş
Bir güç odağından ileri gelen sansür, zamanla otosansüre dönüşür. Kişi, bir fikri sosyal çevresinde tek başına savunma zahmetine girmek istemeyebilir bazen ağzından çakan bir cümle yüzünden işini kaybetme korkusuyla karşı karşıya kalabilir bazen de artık sansürün sıklığı otosansürü öyle olağan bir hale getirir ki doğrusunun bu olduğu düşünülebilir.
Dijital teknolojiler her ne kadar fikir beyan etme fırsatı sağlasa da orada da azınlıkların dışlandığı bir ortamın yaratıldığı yadsınamaz. Sansür ve otosansür sinsice birbirini beslemeyi sürdürüyor.
Yolun sonundaki ışık
Kendini norm ya da normal ilan eden herkese ve her şeye karşı tek bir soru: Normal nedir?
“Doğrusu/normali/olması gereken” budur derken kişinin tekil bilinci yok sayılıyor. Ancak yolun sonundaki ışık her şeye rağmen üretme arzusunun yeniden ve yeniden kazanılmasıyla görünür oluyor. Bilim ve sanat sansürden uzak topraklarda gelişmeye devam ediyor.